EC0-spiritualiteit –
Verslag van de studiedag op woensdag 13 december.
Masterstudent Kelly Keasberry studeerde vorig jaar af met een zeer gesmaakte thesis, getiteld Geworteld in verbinding. De tekst was van degelijke kwaliteit, zodanig dat een uitgeverij bereid is de masterscriptie in boekvorm te publiceren. We zijn fier op Kelly voor deze mijlpaal.
Ze zette het thema van eco-spiritualiteit hoog op de agenda in de FPTR. We maakten dan ook van de gelegenheid gebruik om een studiedag te organiseren, met het oog op het creëren van een netwerk van mensen die rond deze problematiek werkzaam zijn. Voor deze eerste studiedag vonden we naast Kelly, ook Aletta Rambaut (Eco-kerk) en Fatma Yildiz (Groen) bereid om met ons van gedachten te wisselen.
Kelly Keasberry zette meteen de toon. Op dit moment bevinden we ons als samenleving in een overspannen toestand, met burn-out, verlies van eigenwaarde en identiteit, maar ook van zingeving, kortom we verliezen de greep op het leven. Daarbij komt de crisis rond klimaat. Daaraan hangt een ongelijkheidstoestand wereldwijd, bv. 3,6 miljard mensen leven in gebieden die kampen met de gevolgen van de klimaatverandering. De meest kwetsbaren betalen de hoogste prijs. Het codewoord bij deze veelzijdige crisis is groei. Moet het altijd ‘meer’ zijn? Spiritualiteit stelt de vraag naar het overkoepelende plaatje: hoe komen we uit deze spiraal van crisis na crisis.
Kelly stelt een stappenplan voor om van bewustwording naar actie over te gaan. Ze vermeldt de volgende stappen:
1. Erkenning van de ernst van de situatie: d.w.z. niet wegwuiven als klimaathysterie, maar inzien dat de wetenschap vraagt om een ander levenspatroon aan te nemen.
2. Neem verantwoordelijkheid, gebaseerd op het begrip ‘tesjoeva’, omkering ook en vooral in geestelijk opzicht. Vanuit berouw stel je verandering en nieuwe kansen voorop. Elke verandering moet uit de mens zelf komen, dit is uit de verandering van het hart.
3. Ontwikkel paden tot veerkracht: kennismodellen schieten te kort. De crisis zal niet tot oplossing komen met dezelfde modellen. Dit betekent dat we de klassieke modellen moeten uitbreiden.
4. Gebruik technologie maar zie ook de beperkingen, bijvoorbeeld in het narratief van de Torenbouw van Babel, waaruit men leert dat technologie de mens kan overheersen. Technologie is een reflectie van het hart.
5. Ontwikkel nieuwe vormen van verhalenvertelling. Zonder verhalen zou moraliteit niets meer zijn dan gebod en verbod. Verhalen geven instrumenten om moraal te internaliseren. De kennis en gevoeligheid voor verhalen neemt immers af, wat een verarming inhoudt en empathie laat verdwijnen.
6. Aanvaard dat er geen pasklare antwoorden zijn, geen magische oplossingen, maar enkel samenwerking biedt een betere toekomst.
Aletta Rambaut, die als diocesaan medewerker voor ecokerk verbonden is aan het Bisdom Gent en tevens lid is van de protestantse kerk Gent-Brabantdam, nam de voorzet van Kelly aan om de activiteiten rond klimaat, die vanuit een spirituele inzet ontstaan, in de verf te zetten. Aletta overloopt de verschillende campagnes die vanaf 2014 worden gevoerd. ‘Geen water, geen later’ of ‘het klimaat verandert ook mij’ enz. Het Vaticaan blijkt onder paus Franciscus tal van initiatieven te nemen. Zo trekken verschillende kerken deze kar verder op het terrein. De kerken mogen en moeten zich mengen in het maatschappelijk debat ter zake.
Fatma Yildiz belicht het verband tussen ecologie en de islam. De vijf zuilen van islam hebben een plaats binnen de ecologische bezorgdheid. We moeten voor ons lichaam zorgen en voor de armen, wat onmiddellijk verband houdt met ecologie. Zuinig zijn bv. maar ook goed zijn voor dieren zijn een integraal deel van de islamitische cultuur. Fatma werkt als federaal ambtenaar in armoedebestrijding. Ze ervaart haar geloof als een stimulans. Ze ziet iedereen als een schepping van God, die vraagt om geen onderscheid te maken tussen mensen en goed te zorgen voor de aarde. Verbinding leggen hoort daarbij, ook met de planeet. Dit geldt evenzeer voor aalmoezen en spullen weggeven, vooral aan mensen die erg weinig hebben. Tijdens de vastenperiode (ramadan) beseft ze erg veel aan eten te denken, omdat het tekort haar stimuleert. Dit maakt empathisch naar mensen die honger lijden. Fatma kan op een authentieke wijze het verband leggen tussen geloof en ecologie.
We houden een geanimeerd gesprek met de drie mensen die ons hebben ingewijd in het thema van eco-spiritualiteit en lijsten tot slot de mogelijkheden op van verdere uitwerking:
De rode draad tussen de verhalen: zorg voor de schepping. Theologie in dit kader herdenken zou een mooi vervolg zijn.
De ethische complicaties kunnen verder worden uitgewerkt en dit vanuit de ‘heilige teksten’ en in globaal perspectief
Meer samenwerking tussen religies en meer aandacht voor het sociale aspect van de problematiek
Eco-kerk wil graag meer mensen stimuleren
Verder gaan met het boek van Kelly dat binnenkort uitkomt
Wat kunnen we zelf doen? De theologische vraag: waar is God in de natuur?
Waar kan de kerk het verschil maken?